ابزار دقیق، علم و یا تخصصی است که از زیر مجموعه های علم کنترل و برق بوده و به بررسی و اندازه گیری پارامترهایی هم چون دما ، فشار ، فلو ، سطح سیالات ، مقادیر PH و غلظت گازها می پردازند.

ابزاردقیق در بسیاری از صنایع تعاریف متفاوتی دارد اما برداشت ما از ابزاردقیق در صنعت نفت، پتروشیمی، صنایع غذایی، شیمیایی، سرامیک و آجر و صنایع پرکاربرد در کشورمان به این شرح می باشد : علم و یا تخصصی که از زیر مجموعه های علم کنترل و برق بوده و به بررسی و اندازه گیری پارامترهایی هم چون دما، فشار ، فلو، سطح سیالات، مقادیر PH و غلظت گازها می پردازند.

کاربرد ابزاردقیق بسیار و بسیار در پروسه های مختلف به چشم می خورد. شناخت سنسورها، ترانسمیترها، دستگاه های اندازه گیری و کنترل کننده ها و انتخاب مناسب ترین تجهیزات در پروسه از وظایف مهندسین ابزاردقیق می باشد. شناخت تمام روش های اندازه گیری دما، اندازه گیری فشار، اندازه گیری فلو، اندازه گیری سطح سیالات  و بررسی اینکه کدام روش ها برای شرایط مختلف کاربرد دارد در حوزه ابزار دقیق است.

شناخت تجهیزات ابزاردقیق:

• سنسورها
• ترانسمیترها
• ترانسدیوسر
• نمایشگرها
• کنترلر ها
• عنصر نهایی

تمام تجهیزات بالا از جمله تجهیزاتی می باشند که در یک پروسه کنترلی از آن ها استفاده می شود به بیان ساده تر ابزاردقیق و تجهیزات آن در تمام پروسه های کنترلی نقشی بر عهده دارند که  به معرفی و تعریف تک تک آن ها می پردازیم.

سنسورها :

در تعریف کلی سنسور به هر وسیله ای که قادر به اندازه گیری و تبدیل کمیت های فیزیکی به الکتریکی باشد گفته می شود، وظیفه یک سنسور دما اندازه گیری مقدار دما و تبدیل آن به سیگنال الکتریکی می باشد، دما یکی از پرمصرف ترین پارامترهای  مورد استفاده دز اتوماسیون صنعتی و ابزاردقیق می باشد.

کمیت های فیزیکی می توانند موارد زیر باشند:

• دما
• رطوبت
• فشار
• وزن
• حجم
• مغناطیسی

ترانسمیترها:

ترانسمیترها به طور کلی به تجهیزاتی گفته می شود که عمل اندازه گیری(سنسور)، تبدیل و تقویت سیگنال ها را در یک مجموعه انجام می دهند.

ترانسمیترها از تجهیزاتی هستند که در پروسه های بزرگ صنعتی کاربرد زیادی دارند زیرا فاصله ترانسمیترها از اتاق های کنترل بسیار زیاد بوده و فقط استفاده از ترانسمیتر است که در این شرایط منطقی به نظر می رسد.امروزه کاربرد سیگنال های آنالوگی هم چون ۴-۲۰ میلی آمپر در صنایع بزرگ بسیار کم رنگ تر شده است و از خصوصیات ترانسمیترها خروجی های دیجیتال به صورت پروتکل های صنعتی می توان اشاره کرد. خروجی هایی هم چون پروفیباس – اترنت – اترکت – مدباس – فیلدباس – کن و… در این تجهیزات پرکاربرد هستند.

ترانسدیوسرها:

ترانسدیوسر ها در واقع مبدل های سیگنال های خروجی سنسورها به سیگنال های استاندارد هستند برای مثال استفاده از یک ترموکوپل با خروجی هایی در حد میلی ولت در صنعت کاملا اشتباه بود لذا در این مواقع می توان از مبدل ترموکوپل به سیگنال ۰ – ۱۰ ولت استفاده کرد.

ترانسدیوسر ها در کل یک مبدل هستند ولی شما قادر به این نیستید که خودتان یک سنسور را به آن متصل کنید زیرا این اتفاق در داخل کمپانی ها می افتد.

نمایشگرها:

برای نمایش مقدار پارامترهای اندازه گیری شده تجهیزات ابزاردقیق باید از نمایشگرهایی که ورودی های آن ها استاندارد می باشد استفاده کرد برای مثال برای نمایش مقدار فشار یک سنسور و یا مقدار دمای اندازه گیری شده توسط سنسور از نمایشگرهایی باید استفاده کرد که همان سنسور را پشتیبانی کرده و یا ورودی های استانداردی هم چون ۰-۱۰ ولت ، ۴-۲۰ میلی آمپر را پشتیبانی می کنند.

کنترلرها:

مرحله بعد از اندازه گیری کنترل می باشد، فرض کنید شما در یک پروسه قصد کنترل دمای یک مخزن آب را دارید المانها و تجهیزاتی که برای این کار نیاز دارید به شرح زیر می باشد:

کنترلر،ترانسمیتر دما و کنترل ولو که میزان انرژی گرمایشی را کنترل نماید که این انرژی میتواند حرارت آتش و کنترل ولو وظیفه کنترل گاز ورودی و یا انرژی تامین کننده می تواند گرمای بخار باشد که کنترل ولو مقدار دبی عبور بخار را کنترل می کند.

در پروسه بالا شما باید دمای اندازه گیری شده را از ترانسمیتر دریافت نمایید و کنترلر وظیفه کنترل مقدار انرژی گرمایشی را دارد که با میزان باز و بسته شدن کنترل ولو مقدار گرمای مخزن را کنترل می نماید.

عنصر نهایی :

همان طور که از نامش مشخص است مرحله آخر هر پروسه را عنصر نهایی انجام می دهد(البته اگر پروسه کنترل باشد) که در پروسه های مختلف این عنصر نهایی متفاوت می باشد.

شاید در یک پروسه عنصر نهایی یک کنترل ولو باشد،در پروسه ای دیگر یک موتور الکتریکی باشد، در پروسه ای دیگر جک های نیوماتیک و هیدرولیکی باشد و… عملگرها در واقع همان عنصر نهایی هستند.