استفاده از ترازهای به شکل فوق برای فواصل کوتاه، ممکن بود و لذا برای مشاهده‌ی فواصل دور از یک دوربین همراه با تراز استفاده کردند. در این زمینه کرجی دو دوربین اختراع کرده که بدین شرح می‌باشد:

الف - تراز دوربینی ساده:

در این حالت، تراز از صفحه‌ی گرد یا چهارگوشه‌ای از برنج یا چوب سخت، تشکیل شده است و در وسط صفحه نیز سوراخی قرار دارد.

یک لوله‌ی برنجی به ابعاد ۵/۱ وجب (تقریبا ۴۰ سانتی‌متر) که دارای راستی و محکمی زیادی می‌باشد، در نظر گرفته می‌شود. سوراخ ریزی در لوله وجود دارد که قطر آن در حدود ۲ تا ۳ میلی‌متر (به اندازه قطر سوزن جوال دوز) می‌باشد. این لوله در وسط صفحه‌ی تراز با محور قابل دوران نصب می‌گردد. طول لوله را می‌توان کمی بیشتر از قطر صفحه‌ی مدور انتخاب کرد. یک رزه یا حلقه هم در صفحه وجود دارد که به منظور آویختن تراز به کار می‌رود.

در ادامه یک پایه‌ی چوبی نیز انتخاب می‌شود که کاملاً تخت و مسطح می‌باشد و به یک انتهای آن، میخی سرشکافته متصل شده است. صفحه‌ی تراز به وسیله‌ی حلقه یا زنجیر از این میخ آویزان می‌شود. طول پایه‌ی چوبی در حدود ۱ متر (۴ وجب) است. البته طول پایه بایستی به حدی باشد که زمانی که نقشه‌بردار بر زانویش می‌نشیند چشمش در امتداد سوراخ لوله‌ی واقع بر صفحه قرار گیرد؛ بنابراین پایه‌ی چوبی می‌تواند مقداری بلندتر یا کوتاه‌تر در نظر گرفته شود.

ب - تراز دوربینی مدرج:

اوج نبوغ کرجی را باید در اختراع و استفاده‌ی ترازی دانست که می‌توان به آن تراز دوربینی مدرج گفت. در واقع تنها تراز قدیمی که شایستگی عنوان نسل اول دوربین‌های تلسکوپی امروز را دارد، همین تراز کرجی است.

این نوع تراز مشابه با تراز قبلی است با این تفاوت که میزان زاویه‌ی شیب را نیز محاسبه می‌کرده است. 

در سالیان بعد، کارخانه‌های توایدکننده‌ی وسایل نقشه‌برداری با تعبیه یک یا دو عدد تراز در کنار دوربین، این شرایط را به‌وجود آوردند که زمانی که حباب تراز در وسط قرار دارد محور نشانه‌روی دوربین نیز افقی گردد و بدین صورت با حرکت سمتی محور نشانه‌روی، یک سطح افقی در فضا ایجاد شده که به وسیله‌ی آن اختلاف ارتفاع دو نقطه اندازه‌گیری می‌شود و بدین ترتیب ترازهای اپتیکی (Optical Levels) به وجود می‌آیند.

دستگاه‌های ترازیاب صرفاً قابلیت این را داشتند که یک سطح افقی را در فضا به وجود بیاورند که با استفاده از آن، تعیین اختلاف ارتفاع نقاط امکان‌پذیر بود.

با افزودن یک صفحه مدرج افقی در زیر دوربین اندازه‌گیری زوایای افقی بین دو امتداد در روی زمین نیز با این وسیله میسر گردید.

به مرور با اضافه کردن تکیه‌گاه U شکل بر روی پایه‌، امکان حرکت دوربین در صفحه‌ی قائم نیز فراهم شد و بدین ترتیب دستگاه‌های دیگری با عنوان «زاویه‌یاب» یا «تئودولیت» به‌وجود آمد.

اخیراً به منظور ایجاد راحتی در اندازه‌گیری زوایا و رفع خطاهای مرتبط با خواندن و نوشتن اعداد، با افزودن یک برد الکترونیکی در داخل دستگاه‌های اپتیکی این امکان فراهم گردید که در داخل یک مونیتور کوچک اعداد به حالت دیجیتال مشاهده گردند و بدین ترتیب تئودولیت‌ها و ترازیاب‌های دیجیتال به وجود آمد.

از دیگر خصوصیات این دستگاه‌های پیشرفته می‌توان به حافظه‌های بالا و امکان انتقال اطلاعات ضبط شده به رایانه و نرم‌افزاهای ترسیمی اشاره کرد که هر کارخانه نمونه‌های گوناگونی از آن را تولید و به بازار عرضه کرده است.

ترازیاب‌های الکترونیکی:

پس از ساخت ترازیاب‌های اپتیکی، اساساً تجهیزات مشابه ترازیابی نظیر شمش تراز و شلنگ تراز از رده فعالیت خارج گردید و این ترازها جای آن‌ها را گرفت اما بعد از مدت کوتاهی این تجهیزات تحت تأثیر ورود الکترونیک به دانش نقشه‌برداری واقع شد و استفاده از ترازهای الکترونیکی و دیجیتالی گسترش پیدا کرد به گونه‌ای که در تمامی مراحل اندازه‌گیری، ترازیاب اطلاعات را در حافظه داخلی خود ذخیره و سپس با اتصال به کامپیوتر قابلیت ارائه‌ی مشاهدات را به اشکال گوناگون دارا خواهد بود و در نتیجه انتقلابی در کارهای ترازیابی (درجه ۱ و درجه ۲) و دقیق به‌وجود آورد.

جمع‌آوری داده‌ها:

داده‌های موردنیاز با توجه به تجهیزات در دسترس و هدف نهایی به شیوه‌های گوناگونی قابل جمع‌آوری هستند. مثلاً داده‌های خام را می‌توان از برداشت زمینی نقشه‌های موجود و منابع اطلاعاتی مؤسسات عکس‌های هوایی و ماهواره‌ای و… به‌دست آورد اما در نهایت بایستی تمام داده‌های خام دارای شکل واحدی باشند.

این امکان نیز وجود دارد که برداشت زمینی با دستگاه‌های اپتیکی صورت بپذیرد. در این روش پس از ایجاد شبکه‌ی نقاط کنترل در منطقه، با استفاده از شاخص اقدام به برداشت جزئیات می‌کنند.

با ورود دستگاه‌های اپتیک الکترونیکی به دانش نقشه‌برداری، به مرور منشور جای شاخص را گرفته و بدین صورت افزون بر سادگی کار اپراتور دستگاه و نویسنده، سرعت و دقت بالاتری هم تضمین گردیده است. همچنین پس از تولید اطلاعات، امکان انتقال سریع و دقیق به رایانه مهیا می‌گردد.

با ورود «دستگاه‌های جامع» دارای حافظه‌های با حجم زیاد، گام بزرگی به سمت خودکارشدن سیستم‌های تهیه‌ی نقشه به روش زمینی برداشته شد. مزیت اساسی روش ثبت خودکار داده‌ها، این می‌باشد که افزون بر سرعت و راحتی در انجام کار و جلوگیری از اشتباهات قرائت و ثبت داده‌ها، ایجاد فایل‌های اطلاعاتی به روش دستی را حذف می‌کند. در ضمن این دستگاه‌ها توانایی حذف خطاهای داخلی و استفاده از واحدهای گوناگون اندازه‌گیری را نیز دارا هستند.

• خروجی اطلاعاتی این دستگاه‌ها با دو وسیله قابل ضبط و ثبت می‌باشد.
• حافظه جانبی
• حافظه داخلی

در بهره‌گیری از حافظه جانبی که به شکل دیسک است، بایستی اطلاعات را به وسلیه‌ی یک تریمنال واسط و رابط به کامپیوتر منتقل کرد.

در استفاده از حافظه‌ی داخلی لزومی بر بکارگیری ترمینال واسط وجود ندارد و خود به دو شکل به کار گرفته می‌شود:

• دفترچه صحرایی
• کارت حافظه

در دفترچه صحرایی، سیم رابط به دستگاه جامع اتصال می‌یابد و پس از خاتمه‌ی کار با سیم رابط دیگر به کامپیوتر متصل می‌شود و اطلاعات را به طور مستقیم و بدون بهره‌گیری از ترمینال رابط، به کامپیوتر منتقل می‌کند.

کلاً فیلدبوک‌های الکترونیکی توانایی این را دارند که تمامی مشاهدات برداشت شده در صحرا را جمع‌آوری و در خود ذخیره کنند. این دستگاه‌ها را می‌توان به انواع دوربین‌های توتال استیشن متصل کرد. جهت کنترل و بررسی اطلاعات جمع‌آوری شده در زمان عملیات، می‌توان از برنامه‌هایی مانند پیمایش و ترفیع و تقاطع که در آن تعبیه گردیده است، بهره گرفت. مشاهدات برداشت شده می‌توانند به دو حالت خودکار و دستی منتقل گردند. لذا می‌توان از فیلدبوک در کنار دستگاه‌های الکترونیکی اتوماتیک و یا دستگاه‌های اپتیکی استفاده کرد که براساس تعداد حافظه و اتصال به دیگر دستگاه‌ها به انواع گوناگونی تقسیم‌بندی می‌شوند.