یکی از دستگاه هایی که جهت اندازه گیری سرعت دوران، تعداد دور و سرعت خطی  یک جسم دوار بکار می رود دورسنج یا تاکومتر و یا سرعت سنج می باشد.

دور سنج ها با توجه به کاربرد آن به انواع دورسنج تماسی و غیر تماسی تقسیم می شوند که در مکان هایی که با سرعت بالا مواجه هستیم و یا مواردی که نمی توان با شی تماس برقرار کرد از دورسنج های غیر تماسی استفاده می شود. از دورسنج ها یا تاکومترها برای اندازه گیری سرعت موتورهای دوار، فن های متحرک، اندازه گیری سرعت خطوط طولی نظیر نوار نقاله و ... استفاده می کنند.

انواع دورسنج
1- دورسنج مکانیکی

این نوع دورسنج ها با برقراری تماس با جسم کار خود را انجام میدهند، معمولا در انتهای دستگاه یک برآمدگی دوکی شکل یا اتوانه ای شکل جهت تماس با جسم دوار تعبیه گردیده است که هم زمان با افزایش سرعت و تعداد دور بر دقیقه دستگاه با تبدیل این کمیت مکانیکی به الکتریکی برای مثال اتصال زائده به شافت یک آرمیچر می تواند مقدار سرعت و دور بر دقیقه را اندازه گیری نماید.

2- دورسنج نوری یا لیزری

در نمونه های نوری لیزری معمولا به کمک چسباندن یک برچسب منعکس کننده لیزر تابشی از دستگاه می توان سرعت و تعداد دور بر دقیقه را اندازه گیری کرد.
در نمونه های دیگر دورسنج نوری که به استروبوسکوپ معروف هستند از مکانیزم جالبی استفاده کرده به این صورت که در ابزار استروبوسکوپ با فرکانس مختلف می توان یک فلاش را تحرک کرد و فلاشری شروع به خاموش و روشن شدن و فلاش زدن می کند. در چشم ما با توجه به اینکه در فلاش های لحظه تصویر را به وضوح می بینید در حالتی که فرکانس فلاش زدن دستگاه با فرکانس چرخش برای مثال یک فن برابر شد، جسم دوار را به صورت ثابت و بدون حرکت می بینید که از این روش می توان اولین فرکانس کردش دستگاه که معرف دور بر دقیقه یا rpm است را به دست آورد. از استربوسکوپ جهت تشخیص عیوب سطح ورق ها و یا سطوحی که عیوب متوالی و با فاصله زمانی مشخص در خط تولید دارند می توان استفاده نمود.

کاربرد دور سنج/ تاکومتر/ استروبوسکوپ

•    جهت اندازه گیری سرعت موتورهای دوار غیر قابل دسترس
•    فن های متحرک ,پمپ ها چرخ دنده و ماشین آلات
•    خطوط تولید خودرو
•    دستگاه های پروانه دار
•    کنترل و اندازه گیری سرعت خطوط طولی نظیر نوار نقاله
•    جهت تشخیص عیوب سطح ورق ها و یا سطوحی که عیوب متوالی و با فاصله زمانی مشخص در خط تولید دارند میتوان از از استربوسکوپ استفاده نمود.

نکاتی که در انتخاب دورسنج / تاکومتر یا استروبوسکوپ باید به آن توجه کرد:

•    محدوده اندازه گیری تعداد دور
•    سرعت اندازه گیری دور سنج یا دور بر دقیقه
•    نوع مکانیزم که میتواند لیزری ، مکانیکی و نوری باشد
•    پرتابل بودن یا قابلیت نصب دور سنج
•    قابلیت های دستگاه نظیر : قابلیت اتصال به کامپیوتر ، داشتن حافظه داخلی و یا جانبی
•    قابلیت های منحصر به فرد که گاها مورد نیاز است مثلا اندازه گیری دما به همراه دور سنج یا اندازه گیری لرزش به همراه دور سنج در یک دستگاه

تاکومتر به صورت عمومی برای اندازه گیری سرعت یک جسم متحرک به کار می رود ولی کاربرد اصلی آن، اندازه گیری سرعت دوران یک جسم دوار می باشد. یک نمونه خوب برای تاکومتر دورسنج خودروها می باشد. اگر دقت کرده باشید در جوار عقربه سرعت سنج، عقربه ای وجود دارد که سرعت دوران موتور را بر حسب دور بر دقیقه نشان می دهد که مثال خوبی برای تاکومتر می باشد.

در صورتی که سرعت دوران موتور از حد خاصی بالاتر رود، موتور صدمه خواهد دید و لذا وجود تاکومتر امری ضروری می باشد. این نوع تاکومترها را می توان به روش های مختلفی ساخت.

برای مثال در صورتی که یک ژنراتور کوچک به شافت دوار موتور متصل نماییم، با چرخیدن موتور، ژنراتور نیز می چرخد و برق تولید می کند. هر چه سرعت چرخش بیشتر باشد، برق بیشتری تولید می شود و لذا بدین ترتیب می توان با اندازه گیری برق تولید شده و کالیبره کردن دستگاه، سرعت چرخش موتور را بفهمیم.

تاکومتر اتومبیل که سرعت چرخش موتور را در واحد آر پی ام نشان می‌دهد. هم چنین خط قرمزی که نشانگر بیشترین میزان احتراق سوخت در خودرو است.
دورسنج موتور خودرو یا تاکومتر ابزاری است که سرعت شافت یا دیسک خودرو، موتورسیکلت یا ماشین دیگر را اندازه گیری می‌کند. این دستگاه معمولاً سرعت دیسک را در واحد سرعت در یک دقیقه، یا آر پی ام (RPM) اندازه گیری می‌کند. واژه تاکومتر از کلمات یونانی «تاکو» به معنای «سرعت» و «مترون» به معنای «اندازه گیری» گرفته شده است.

تاکومترهای قدیمی برای اندازه گیری سرعت دوران نیاز به تماس با جسم دوار داشتند و لذا امکان وجود خطر برای فردی که با آن کار می کرد وجود داشت ولی امروزه تاکومترهای لیزری ساخته شده اند.

البته اکثر تاکومتر های لیزری این قابلیت را دارند که به صورت مکانیکی و یا همان تماسی تعداد دور را اندازه گیری نمایند.

مانند CEM AT-8 و یا دورسنج های LUTRON DT-2230 , DT-2268 , DT-2236 و LUTRON DT-1236L . این تاکومترها می توانند سرعت دوران یک شافت را بدون بر قراری تماس با آن اندازه گیری نمایند.

در این تاکومترها باید یک جسم منعکس کننده نور بر روی شافت مورد نظر نصب گردد. تاکومتر یک اشعه لیزر به شافت می تاباند و با هر بار رد شدن جسم نصب شده از زیر نور لیزر، انعکاس آن به تاکومتر می رسد و بدین صورت سرعت دوران شافت را اندازه می گیرد.

تاکومتر در علم پزشکی نیز کار برد دارد. برای مثال با قرار دادن یک توربین کوچک در رگ بیمار و اتصال آن به تاکومتر، می توان دبی خون عبور از رگ را اندازه گیری نموده و به بیمار کمک نمود.

سرعت چرخشی: (Rotational Sensors)

این دسته از سنسورها به سنجش سرعت زاویه‌ای می‌پردازند. این نوع به نظر در صنعت کاربرد بیشتری در مقایسه با سنسورهای سرعت خطی دارد و در صنعت به وضوح قابل مشاهده می‌باشد. این نوع از سنسورها عموما به اسم تاکومتر شناخته می‌شوند هر چند در عالم واقع منظور از تاکومتر نوع خاصی از سنسورهای سرعت می‌باشد.

تاکومترهای الکترومغناطیسی: (Electromagnetic Tachometer)

در تاکومتر الکترومغناطیسی ولتاژ DC یا AC حاصله در خروجی متناسب با سرعت شفت سیستم دوار می‌باشد. شفتی که توسط شیء در حال چرخش به منظور اندازه‌گیری سرعت آن به حرکت در آمده است. از اینجا به سه نوع از تاکومترهایی که در این دسته قرار می‌گیرند اشاره می‌کنیم و هرکدام را به صورت مجرا مورد بررسی قرار خواهیم داد.

نوع اول- تاکومتر با خروجی DC:

از یک استاتور تشکیل شده که شامل چندین مغناطیس دائم می‌باشد. هم چنین از یک روتور چرخنده تشکیل شده و خلاصه خصوصیات یک ماشین DC را به صورت کامل دارد. سرعت نیز متناسب با ولتاژ حاصله در تاکومتر می‌باشد.

نوع دوم- تاکومترهای با روتور مغناطیس دائم:

در این نوع از تاکومترها روتور که می چرخد مغناطیس دائم متصل به روتور یک میدان مغناطیسی AC در فضای استاتور و سیم‌پیچ به وجود می‌آید. بنابراین ولتاژی که بر روی سیم‌پیچ استاتور در اثر قطع خطوط مغناطیسی حاصل می‌شود متناسب با سرعت چرخش روتور می‌باشد.

نوع سوم- تاکومترهای القای AC:

استاتور این تاکومترها شامل دو سیم پیچ در اطراف پل ها می باشد. بر روی یکی از آن ها ولتاژ متناوب قرار می گیرد و بر روی دیگری ولتاژ متناوب القاء می شود. هنگامی که روتور در ماشین شروع به چرخش می کند شار مغناطیسی بر روی سیم پیچ دوم و متعاقب آن ولتاژ القایی بر روی آن تغییر می کند. لذا با بررسی دقیق تأثیر نحوه قرار گرفتن روتور در تغییر ضریب القایی بر روی سیم پیچ دوم می توان موقعیت و حتی سرعت چرخش روتور و متعاقب آن شیء متحرک را محاسبه کرد.

تاکومتر نوری یا لیزری
این روش در عین سادگی از کاربرد زیادی در بازار کار برخوردار است. در این نوع از سنسور نور بر روی یک نقطه خاص از روتور که در حال حرکت است، فوکوس کرده و هم چنین حساسه‌های نوری نیز بر روی روتور قرار دارد که در هر دور زدن یک بار نور را سنس می‌کند. با در نظر گرفتن این دور زدن ها در بازه زمانی می‌توان سرعت جسم چرخنده را بدست آورد.