تله های بخار حد فاصل بین بخار و کندانس بوده و با حفظ بخار در قسمت توزیع انرژی را حفظ نموده و در زمان مناسب کندانس  و گازهای نامحلول را تخلیه می کنند.

   بخار پس از انتقال گرمای‌ نهان تبخیر خود در تجهیزات به کندانس چگالیده تبدیل می‌شود. حال ممکن است زمانی فرا برسد که بخشی از بخار زنده قبل از تبدیل به کندانس از تجهیز مورد نظر خارج شود. وظیفه تله‌ بخار (به انگلیسی: Steam trap) جلوگیری از خروج بخار زنده است. بنابراین تله‌بخار آخرین نقطه حضور بخار زنده است.

تله بخار(Steam trap) از مهمترین اجزا سیستم های بخار هستند. تله های بخار حد فاصل بین بخار و کندانس بوده و با حفظ بخار در قسمت توزیع انرژی را حفظ نموده و در زمان مناسب کندانس و گازهای نامحلول را تخلیه می کنند.

باید توجه داشت که همیشه انتخاب وعملکرد نادرست یک تله بخار به سرعت مشکل ساز نمی شود. بطور مثال در طول خط انتقال  بخار اگر تله بخاری بسته شده باشد کندانس موجود در خط به تله بخار بعدی انتقال یافته و در آن تخلیه می شود. ولی اگر تله دوم هم خراب باشد و بسته شود بسیاری از مشکلات در شیرهای کنترل و تجهیزات بخار، نشتی بخار در سیستم و نیز کاهش راندمان با توجه کافی به تله های بخار قابل رفع است. تله های بخار مانند هر قطعه مکانیکی دیگری دچار فرسودگی می شوند در صورت خرابی تله بخار بحالت باز مقدار قابل توجهی از بخار وارد سیستم کندانس شده و مشکلات متعاقب را به همراه دارد.

علت نصب تله بخار :

وظیفه تله بخار تخلیه کندانس و گازهای غیر قابل انحلال بدون اجازه فرار بخار زنده است. هیچ سیکل بخاری بدون تله بخار کامل نیست. تله بخار در واقع با خروج کندانس از سیستم توزیع بخار اجازه تحویل بخار خشک و با شرایط مطلوب را به مصرف کننده فراهم می نماید. مقدار کندانس خروجی تله های بخار بسیار متغیر بوده و ممکن است در دمای بخار باشد و یا پس از افت دما و استفاده از بخشی از انرژی محسوس آن تخلیه شود که به نوع، مدل و... بستگی دارد. تجربه نشان داده است که در صورت تطبیق تله بخار با شرایط کاری بهترین راندمان به دست می آید. برخی از تله ها در دماهای بالا کار کرده و یا در معرض ضربه چکش قرار دارند و باید در برابر خوردگی و آلودگی مقاوم باشند. بنابراین بدیهی است که یک نوع تله بخار انتخابی مناسب جهت تمام کاربردهای موجود نمی باشد. محل نصب تله های بخار بعد از هر مرحله تبادل حرارت، مانند بعد از مبدل، کنوکتور و نیز در پایین اغلب رایزرها و انتهای لوله اصلی بخار می باشد.

ملاحظات انتخاب تله بخار :

هواگیری: 

در زمان راه اندازی یعنی شروع فرآیند، فضای سیستم بخار پر از هوا بوده که موجب کاهش انتقال حرارت و افزایش زمان راه اندازی می شود و باید به توان حتی المقدورقبل از مخلوط شدن هوا با بخار ورودی آن را تخلیه کرده و به محل امن هدایت نمود.

برداشت کندانس :

بعد از تخلیه هوا تله بخار باید کندانس را بدون اجازه عبور بخار خارج نماید زیرا نشتی بخار غیر اقتصادی و مضر است.

قابلیت اطمینان :

تجربه نشان می دهد که آب گیری مناسب از سیستم بخار به منزله قابلیت و یا در واقع عملکرد بهینه سیستم با حداقل مراقبت می باشد.

موارد ذیل به همراه عدم آبگیری نامناسب از سیستم بخار، اطمینان سیستم را کم می کند:

خوردگی:

به علت شرایط نامناسب کندانس که با استفاده از مواد مناسب و نیز ایجاد شرایط مطلوب در آب تغذیه قابل تقلیل است.

ضربه چکش :

که غالبا بعلت افزایش فشار و یا ارتفاع خط کندانس خروجی از تله بخار روی می دهد.

آلودگی :

در اثر نفوذ مواد شیمیایی و کف از داخل دیگ به سیستم بخار و کندانس.

بخار فلاش :

پدیده ای که در زمان انتقال کندانس از فشار بالا به فشار پایین تر روی می دهد به بخار فلاش معروف است که ممکن است در نتیجه گیری از وضعیت کاری تله بخار سوء تفاهم ایجاد می کند.

به طور کلی تله های بخار به سه دسته عمده تقسیم می شوند:

1.تله های بخار ترموستاتیک (steam trap thermostatic) : توسط تغییر دمای سیال کار می کند.
2.تله های بخار مکانیکی (steam trap mechanical) : توسط قطعه تشخیص دانسیته سیال کار می کنند.
3.تله های بخار ترمودینامیک (steam trap thermodynamic) : توسط تغییر دینامیک سیال عمل می کند.

تله های بخار ترموستاتیک (thermostatic steam trap) :

تله بخار انبساط مایع (liquid Expansion) : این نوع تله از ساده ترین انواع تله های ترموستاتیک است. قسمت پر از روغنی پس از گرم شدن و انبساط، شیر خروجی تله را می بندد با تنظیم تله می توان دمای خروجی را بین 60 درجه تا 100درجه سانتی گراد تغییر داد که این وسیله را جهت تخلیه کندانس و هوای سرد زیاد در هنگام راه اندازی ایده آل می سازد.

تله بخار انبساط مایع

تله بخار فشار متوازن (Balanced pressure) : این تله بخار بهبود یافته نوع انبساط مایع بوده. دمای کاری آن با توجه به فشار بخار متغیر است. در داخل تله بخار کپسول پر از مایع مخصوصی در دمای جوش کمتر از آب تعبیه شده است. با ورود کندانس سرد کپسول آزاد و جمع بوده و شیر خروجی از نشیمن گاه دور است و در نتیجه کندانس یا هوای سرد تخلیه می شود.

تله بخار فشار متوازن

تله بخار دو فلزی (Bimetallic) : همان طور که از اسم این تله نیز مشخص است، این نوع تله بخار با استفاده از دو فلز متفاوت که به یکدیگر متصل شده اند عمل می کند. المان فوق در صورت گرم شدن  تغییر شکل داده و انحنا پیدا می کند.

در این المان منفرد دو نکته قابل توجه است :

عملکرد المان و تله در دمای ثابتی انجام شده و بنابراین قابل استفاده در سیستم های دما و فشار متغیر نیست.
از آنجا که نیروی المان یک منفرد کوچک است، باید از فلز ضخیم و با جرم زیاد استفاده شود که پاسخ تله بخار به تغییرات دما را کند می سازد.

 تله بخار دو فلزی

تله های بخار مکانیکی (Mechanical steam trap) :

تله بخار فلوتری (ball float trap) : تله های بخار فلوتری براساس تشخیص اختلاف چگالی بین بخار و کندانس عمل می کنند. کندانس ورودی به تله باعث بلند شدن فلوتر، دور شدن شیر اصلی از قسمت سیت و خروج کندانس می شود. مسیر خروجی همواره پر از آب بوده و بنابراین امکان خروج هوا یا بخار از این قسمت وجود ندارد در صورت ورود بخار فلوتر بخار فلوتر به پایین افتاده و خروجی را خواهد بست.

تله بخار فلوتری

برش تله بخار فلوتری

تله بخار سطلی (Inverted bucket) : تله بخار سطلی با استفاده از سطل فلزی وارونه که در قسمت فوقانی خود دارای اهرم و شیر است، عمل می کند . سوراخ کوچک بالای سطل، نقش مهمی در عملکرد این تله دارد، سطل در اثر وزن خود به پایین افتاده و شیر خروجی را باز می کند تا اجازه تخلیه کندانس داده شود، ورود بخار به زیر سطل باعث شناور شدن آن گشته و خروجی تله را می بندد، تله آنقدر بسته می ماند تا بخار محبوس در داخل سطل کندانس شده و یا از طریق سوراخ کوچک بالای سطل بطور حباب بداخل محفظه فوقانی تله تخلیه شود سپس مجددا پایین افتاده و شیر خروجی را باز می کن.

تله بخار سطلی

اجزای تله بخار سطلی

تله بخار ترمودینامیک (Thermodynamic steam trap) :

این نوع تله بسیارمستحکم بوده و عملکرد ساده ای دارد. اثر دینامیکی بخار فلاش در حال عبور از تله، پارامتر اصلی کارکرد این نوع تله است تنها قطعه متحرک، دیسک موجود در بالای سطح صاف و در قسمت فوقانی تله بخار است.

در شروع راه اندازی فشار ورودی، دیسک را به سمت بالا فشار داده و کندانس سرد به همراه هوا از حلقه داخلی وارد تله و سپس از طریق منفذ خروجی تخلیه می شود. میزان باز و بسته شدن تله  به دمای بخار و شرایط محیط بستگی دارد اکثر تله های ترمودینامیک بین 20 تا 40 ثانیه بسته مانده و سپس باز می شوند. در صورت کارکرد زیادتر که ممکن است به علت سرد بودن مرطوب بودن و یا شدت باد در هوای محیط باشد، امکان استفاده از کلاهک عایق کاری مخصوص در قسمت فوقانی بمنظور کاهش نرخ باز و بسته شدن وجود دارد.

تله بخار ترمودینامیک

اجزای تله بخار ترمودینامیک

ملاحظات انتخاب تله بخار :

ضربه چکش :

ضربه چکش وجود مشکل در سیستم بخار است. این امر می تواند در نتیجه طراحی ضعیف لوله های بخار و کندانس، مدل نادرست تله بخار، وجود نشتی بخار در برخی تله ها و یا مجموعه ای از آنها بوده به صورت عمومی در اثر یکی از عوامل زیر رخ می دهد:

1.عدم  برداشت کندانس از مسیر پر سرعت بخار
2.در تجهیزات دارای کنترل دما که کندانس خروجی به داخل سیستم تحت فشاری تزریق می شود یا به ارتفاع منتقل می گردد.
3.عدم توانایی ورود کندانس به داخل لوله با سایز کوچک و تحت فشار

کثیفی :

در زمان تله باید به وجود آشغال و مواد خارجی در سیستم دقت نمود. اگر چه بخار به آب مقطر تبدیل می شود ولی غالبا دارای مواد شیمیایی آب داخل بویلر و مواد معدنی داخل آب نیز هست و هم چنین ذرات و براده های زمان نصب و نیز آلودگی در اثر خوردگی  نیز باید اضافه شود.

محبوس شدن بخار :

امکان قفل شدن بخار گاهی پارامتری مهم در انتخاب تله های بخار است. این پدیده هنگامی که تله بخار دور از محل سایت نصب می شود و یا هنگامی که کندانس از طریق سیفون یا لوله عمیق تخلیه می شود اتفاق می افتد.